Όταν η θεραπεία με φάρμακα δεν βοηθά να υποχωρήσουν τα συμπτώματα της κλινικής κατάθλιψης, τότε έρχονται άλλες μέθοδοι να καλύψουν αυτό το κενό. Για παράδειγμα, η Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ΗΣΘ) καθώς και ο ερεθισμός του πνευμονογαστρικού νεύρου (VNS) μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην θεραπεία σοβαρής μείζονος κατάθλιψης, όταν δεν ανταποκρίνονται στην φαρμακευτική αγωγή.
Στην περίπτωση του ΗΣΘ, εφαρμόζεται ένα σύντομο ηλεκτρικό ρεύμα στον εγκέφαλο του ασθενή. Στο VNS, χρησιμοποιείται μια μικρή συσκευή η οποία στέλνει ηλεκτρικούς παλμούς στο αριστερό πνευμονογαστρικό νεύρο, με στόχο να ανακουφίσει από τις επιπτώσεις της κατάθλιψης. Επίσης μπορούμε να αναφέρουμε εναλλακτικές θεραπείες, όπως η γιόγκα και η ύπνωση που συχνά έχουν καλά αποτελέσματα σε περιπτώσεις ήπιας κατάθλιψης.
Τι είναι η Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ΗΣΘ) [Electroconvulsive Therapy – ECT];
Η μέθοδος ΗΣΘ είναι μια ασφαλής μέθοδος και μάλιστα μεταξύ των πιο αποτελεσματικών που χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις κατάθλιψης. Με την ΗΣΘ, ηλεκτρόδια τοποθετούνται σε συγκεκριμένα σημεία του κεφαλιού του ατόμου και στη συνέχεια προκαλούνται σπασμοί με διοχέτευση ασθενούς ηλεκτρικού ρεύματος. Η ΗΣΘ είναι ο πιο γρήγορος τρόπος υποχώρησης των συμπτωμάτων σε ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη ή αυτοκτονικό ιδεασμό. Επίσης έχει αποδειχθεί αποτελεσματική μέθοδος ανακούφισης σε ασθενείς που υποφέρουν από μανία και άλλες ψυχικές ασθένειες.
Γενικότερα η ΗΣΘ εφαρμόζεται σε ασθενείς οι οποίοι δεν έχουν ανταποκριθεί σε άλλες θεραπείες ή ακόμα σε περιπτώσεις ασθενών που θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τόσο τους εαυτούς τους όσο και άλλους και είναι εξαιρετικά επικίνδυνο να περιμένουν την φαρμακευτική αγωγή να δράσει.
Αν και η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται από τις δεκαετίες του ΄40 και του ΄50, παραμένει άγνωστη και σχετικά παρεξηγημένη από το ευρύ κοινό. Κι αυτό γιατί πολλοί κίνδυνοι καθώς και παρενέργειες της διαδικασίας σχετίζονται με την μη ορθή χρήση της συσκευής, την λανθασμένη εφαρμογή των ηλεκτροδίων ή την ελλιπή εκπαίδευση του προσωπικού. Επίσης η χρήση της ΗΣΘ έχει ταυτιστεί με την λανθασμένη άποψη ότι αποτελεί μια γρήγορη κι εύκολη λύση συγκρινόμενη με την θεραπεία και την νοσηλεία. Όμως δυσμενέστατα δημοσιεύματα και κάλυψη περιπτώσεων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συνέβαλλαν στη διαμάχη γύρω από αυτή τη θεραπεία.
Πώς γίνεται η ΗΣΘ;
Πριν από την θεραπεία με ΗΣΘ, χορηγείται στον ασθενή μυοχαλαρωτικό και με γενική αναισθησία ο ασθενής κοιμάται. Τοποθετούνται ηλεκτρόδια στο κεφάλι του ασθενούς και προκαλούνται σπασμοί με διοχέτευση ασθενούς ηλεκτρικού ρεύματος και στις δύο κροταφικές περιοχές ή στη δεξιά κροταφική περιοχή και την κορυφή του κεφαλιού. Ένα πολύ μικρό μέρος του ρεύματος από την ηλεκτροσπασμοθεραπεία φθάνει στον εγκέφαλο. Το ρεύμα ενεργοποιεί τα νευρικά κύτταρα και εάν ενεργοποιηθούν επαρκώς, προκαλείται επιληπτική κρίση. Η επιληπτική κρίση είναι μια ρυθμική, ηλεκτρική δραστηριότητα στα νευρικά κύτταρα που διαρκεί από 25 έως 60 δευτερόλεπτα. Δεδομένου ότι οι μύες είναι σε χαλάρωση, συχνά τα ορατά σημάδια των σπασμών περιορίζονται σε ελαφρές κινήσεις των χεριών και των ποδιών. Οι ασθενείς, κατά την διάρκεια της θεραπείας, βρίσκονται υπό την επίβλεψη ειδικών. Ο ασθενής ξυπνά λίγο αργότερα, δεν θυμάται τίποτα από την θεραπεία και συχνά αισθάνεται ζάλη και σύγχυση που διαρκούν λίγο. Συνήθως η ΗΣΘ εφαρμόζεται τρεις φορές την εβδομάδα για ένα διάστημα από δύο έως τέσσερις εβδομάδες. Η ΗΣΘ πραγματοποιείται πάντα σε νοσοκομείο, συχνά στην ψυχιατρική κλινική. Στις περισσότερες περιπτώσεις, θα εισαχθείτε για μια ημέρα. Μπορεί, όμως, να λάβετε τη θεραπεία ως εξωτερικός ασθενής και να πάτε σπίτι την ίδια ημέρα.
Ένας από τους γιατρούς της ψυχιατρικής κλινικής θα σας χορηγήσει τη θεραπεία. Ένας γιατρός του Αναισθησιολογικού Τμήματος θα σας χορηγήσει την αναισθησία.
Είναι αποτελεσματική;
Η ΗΣΘ είναι η ταχύτερη και πιο αποτελεσματική θεραπεία της μείζονος κατάθλιψης. Από δοκιμές των αποτελεσμάτων της ΗΣΘ, φαίνεται ότι ποσοστό μεταξύ 70 και 90% των ασθενών γίνονται καλά (αναφορικά προς το συγκεκριμένο καταθλιπτικό επεισόδιο). Τα αντίστοιχα ποσοστά για ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακοθεραπεία κυμαίνονται μεταξύ 50 και 70%.
Η επίδραση της ΗΣΘ γίνεται αντιληπτή μετά από μια με δύο εβδομάδες, ενώ το αποτέλεσμα της φαρμακευτικής θεραπείας γίνεται αντιληπτό μετά από δύο με τέσσερις εβδομάδες.
Ποσοστό περίπου 50% εκείνων που εμφάνισαν βελτίωση μετά από ΗΣΘ, δυστυχώς, υποτροπιάζουν μέσα σε 6 μήνες. Εάν χρησιμοποιήσουμε τόσο ΗΣΘ όσο και προληπτικά αντικαταθλιπτικά, η συχνότητα υποτροπής μειώνεται.
Συνεπώς, η ΗΣΘ δεν είναι μόνιμα θεραπευτική και πρέπει να συνοδεύεται πάντα από προληπτική θεραπεία και παρακολούθηση.
Σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζεται η μέθοδος ΗΣΘ;
Σύμφωνα με τον American Psychiatric Association, η μέθοδος ΗΣΘ μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματική στις παρακάτω περιπτώσεις:
Τι είναι ο Ερεθισμός του Πνευμονογαστρικού Νεύρου (Vagus Nerve Stimulation - VNS);
Η συσκευή του Ερεθισμού του Πνευμονογαστρικού Νεύρου (VNS) εγκρίθηκε από το FDA (ο ΕΟΦ των ΗΠΑ) για θεραπεία ενήλικων ασθενών με μακροχρόνια ή υποτροπιάζουσα μείζονα κατάθλιψη. Μερικοί από αυτούς τους ασθενείς λαμβάνουν επτά έως 10 φάρμακα ταυτόχρονα και συνεχίζουν να υποφέρουν με κατάθλιψη.
Μια μικρή συσκευή εμφυτεύεται μπροστά από τη μασχάλη και υποδόρια φτάνει στο πνευμονογαστρικό νεύρο στο λαιμό. Η συσκευή εκπέμπει ηλεκτρικούς παλμούς που διεγείρουν τον εγκέφαλο.
Τι είναι ο Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός (ΔΜΕ) [Transcranial Magnetic Stimulation – TMS];
Ενώ στην περίπτωση της ΗΣΘ χρησιμοποιείται ηλεκτρικό ρεύμα που προκαλεί επιληπτικό σπασμό, με την μέθοδο ΔΜΕ ένα μαγνητικό πεδίο δημιουργεί μικρότερη ποσότητα ρεύματος στοχευμένα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου χωρίς ταυτόχρονα να προκαλεί απώλεια της συνείδησης.
Η θεραπεία πραγματοποιείται τοποθετώντας έναν ηλεκτρομαγνήτη στο κρανίο πάνω από την κροταφική περιοχή είτε στη δεξιά είτε στην αριστερή πλευρά του κεφαλιού. Ένα παλμικό μαγνητικό πεδίο δημιουργείται με τη διοχέτευση ρεύματος μέσω πηνίου διπλής κατεύθυνσης. Αυτό προκαλεί τοπικό ηλεκτρικό ρεύμα στον εγκέφαλο κάτω από το πηνίο, το οποίο ενεργοποιεί τα εγκεφαλικά κύτταρα.
Η μέθοδος ΔΜΕ χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της μέτριας σε βαρύτητα κατάθλιψης και μάλιστα έχει καλύτερα αποτελέσματα σε ασθενείς των οποίων η κατάσταση δεν είχε βελτιωθεί μετά από περισσότερες από δύο θεραπείες με αντικαταθλιπτικά. Επίσης, σε αντίθεση με την μέθοδο ΗΣΘ, στην μέθοδο ΔΜΕ, ο ασθενής δεν υποβάλλεται σε αναισθησία.
Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε TMS πρέπει να υποβάλλονται σε θεραπεία τέσσερις ή πέντε φορές σε εβδομαδιαία βάση και για τέσσερις εβδομάδες.
Η μέθοδος είναι τόσο νέα που δεν μπορούμε να πούμε τίποτα σίγουρο για την αποτελεσματικότητά της.
Άλλες εναλλακτικές θεραπείες για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης
Συχνά, εναλλακτικές θεραπείες μπορούν να ανακουφίσουν περισσότερο από την παραδοσιακή «δυτική» φαρμακευτική αγωγή. Ήδη, πολλές εναλλακτικές θεραπείες έχουν γίνει αποδεκτές και αποτελούν μέρος της σύγχρονης ιατρικής πρακτικής, ενώ άλλες δεν έχουν αποδείξει τόσο την ασφάλεια όσο και την αποτελεσματικότητα τους
Παρόλα αυτά, εναλλακτικές μέθοδοι που παρέχουν κάποιες μορφές χαλάρωσης και ανακούφισης από το στρες, μπορεί να έχουν θέση στη θεραπεία, την προαγωγή της γενικής υγείας και της καλής διάθεσης του ασθενή. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ως παραδείγματα τον βελονισμό, την καθοδηγούμενη νοερή απεικόνιση (ή οπτικοποίηση – imagery), την χειροπρακτική, την γιόγκα, την ύπνωση, την βιοανάδραση (biofeedback), την αρωματοθεραπεία, την θεραπεία με βότανα και το μασάζ.
Ωστόσο, οι εναλλακτικές θεραπείες να χρησιμοποιούνται σε καμία περίπτωση μόνες τους σε σοβαρές περιπτώσεις κλινικής κατάθλιψης.
Υπάρχουν θεραπείες σε πειραματικό στάδιο;
Πρόκειται για θεραπείες που δεν χρησιμοποιούνται συστηματικά από τους γιατρούς δεδομένου ότι ακόμα η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά τους βρίσκονται σε ερευνητικό στάδιο. Πιο συγκεκριμένα για την θεραπεία της κατάθλιψης η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (Hormone Replacement Therapy - HRT) σε γυναίκες βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο. Οι αλλαγές στη διάθεση λόγω του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου (PMS) ή της Προεμμηνορροϊκής Δυσφορικής Διαταραχής (PMDD), καθώς επίσης μετά από τον τοκετό και στην εμμηνόπαυση συνδέονται με απότομες μειώσεις στα επίπεδα των ορμονών. Η ορμονική αποκατάσταση είναι η σύγχρονη θεραπεία που χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης όπως οι νυχτερινές εφιδρώσεις και οι εξάψεις. Η θεραπεία αυτή επίσης μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης. Ωστόσο, η συμβολή της χρήσης ορμονών για την θεραπεία της κατάθλιψης δεν είναι ακόμα γνωστή.
Μπορεί να υποτροπιάσει η κατάθλιψη αν διακοπεί η θεραπεία;
Ακόμα και αν η Ηλεκτροσπασμοθεραπεία, ο Ερεθισμός του Πνευμονογαστρικού Νεύρου, ο Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός ή οι άλλες εναλλακτικές θεραπείες αποδειχθούν επιτυχείς, η κατάθλιψη ενδέχεται να επιστρέψει. Η ψυχοθεραπεία και / ή η συντήρηση με αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορούν να αποτρέψουν την υποτροπή και την επιστροφή των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Με την ψυχοθεραπεία, διορθώνονται οι πεποιθήσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές που συμβάλλουν στην κατάθλιψη. Αν τα συμπτώματα σας επιστρέψουν, μην διστάσετε να ζητήσετε πάλι βοήθεια.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Κατερίνα Χοτζόγλου
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ και ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ: Αγγελική Μενεδιάτου, Ψυχολόγος, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, Ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος του ΔΣ του ΜΑΖΙ
Πηγή: http://www.webmd.com/depression/guide/depression-treatment-care