Κατά τη διάρκεια της Εποχής των Παγετώνων πολλά ζώα πέθαναν λόγω του ψύχους. Βλέποντας αυτό το φαινόμενο, οι σκαντζόχοιροι αποφάσισαν να συγκεντρωθούν όλοι μαζί, κι έτσι μαζεύτηκαν κοντά κοντά να προστατευτούν.
Όμως πλήγωναν ο ένας τον άλλον με τα αγκάθια τους, κι έτσι αποφάσισαν να μείνουν μακριά μεταξύ τους.
Κι άρχισαν πάλι να πεθαίνουν από το κρύο.
Έπρεπε λοιπόν να πάρουν μια απόφαση: ή θα εξαφανιζόντουσαν από τη γη, ή θα αποδέχονταν ο ένας τα αγκάθια του άλλου.
Πολύ σοφά, επέλεξαν να ξαναέρθουν κοντά. Έμαθαν να ζουν με τις μικρές πληγές που προκαλούσε η στενή τους επαφή, γιατί το πιο σημαντικό ήταν η ζεστασιά που λάμβαναν ο ένας από τον άλλο.
Και στο τέλος επέζησαν.





Το δίλημμα του σκαντζόχοιρου


Το παράδειγμα αυτό έχει χρησιμοποιηθεί από τον Σοπενχάουερ και τον Φρόυντ για να περιγράψουν το τι μπορεί να συμβεί κατά τη διαδικασία της δημιουργίας μιας στενής διαπροσωπικής σχέσης. Είναι μια μεταφορική απεικόνιση των ανθρωπίνων σχέσεων και των πιθανών συνεπειών τους στα μέρη. Πώς θα πλησιάσουμε τον άλλο χωρίς να τον βλάψουμε και χωρίς να μας βλάψει;

Η ιστορία έχει ως εξής: Δύο σκαντζόχοιροι στέκονταν σε απόσταση ο ένας από τον άλλο, τρέμοντας από το κρύο. Σκέφτηκαν και οι δυο πως αν πλησιάσουν πιο κοντά, θα επωφεληθεί ο ένας από τη ζεστασιά του άλλου. Έτσι γεφύρωσαν την απόσταση και κουλουριάστηκαν μαζί. Αρχικά, η ζεστασιά ήταν εκστατική και ένιωθαν ενθουσιασμένοι που αποφάσισαν να ενωθούν. Τότε ήταν που ο καθένας άρχισε να αισθάνεται την διεκδικητική παρουσία του άλλου που έσπρωχνε με τα αγκάθια του για να βρει το χώρο του. Αλλά θεώρησαν πως μερικά τσιμπήματα ήταν άξια θυσία αν μπορούσαν να έχουν την πολυπόθητη θερμότητα του σώματος.

Αγνοώντας τις συνέπειες, έρχονταν ακόμη πιο κοντά και αυτή τη φορά, ο πόνος αποδείχθηκε τόσο μεγάλος, που χωρίστηκαν βίαια. Μετά από αυτό, η μεταξύ τους απόσταση μεγάλωσε. Για άλλη μια φορά, ήταν έξω στο κρύο, αλλά όπως και οι περισσότεροι από εμάς, χρειάζονταν να μάθουν το μάθημα με το δύσκολο τρόπο, να υποστούν τις συνέπειες των βεβιασμένων αποφάσεων για τον εαυτό τους, πριν συνειδητοποιήσουν τη πραγματικότητα. Θα μπορούσαν πάλι να έρθουν αρκετά κοντά αλλά όχι τόσο πολύ. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη ζεστασιά που φέρουν χωρίς πληγώνει ο ένας τον άλλον.

Η παραπάνω αφήγηση είναι μια αναλογία των προκλήσεων που φέρει η ανθρώπινη οικειότητα. Όσο πιο κοντά έρχονται δυο άνθρωποι μεταξύ τους, τόσο πιο πιθανό είναι να πληγωθούν. Αν παραμείνουν χώρια, όμως, θα συνεχίσουν να έχουν τον πόνο της μοναξιάς. Ποιά είναι τελικά η ασφαλής απόσταση μεταξύ της μοναξιάς και του να μην πληγωθείς/πληγώσεις; Το δίλημμα του σκαντζόχοιρου υπονοεί ότι παρά την καλή θέληση, η ανθρώπινη οικειότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς αμφίδρομη βλάβη, και σαν αποτέλεσμα προκύπτει σκεπτικισμός και ρηχές σχέσεις.

Ένας παράγοντας που καθορίζει το ψυχολογικό κόστος της οικειότητας είναι το κατά πόσο είναι συνειδητοποιημένα τα δύο μέρη για αυτό που πρόκειται να τους συμβεί. Η ανάληψη ευθύνης για τον εαυτό και τις επιλογές του μειώνει τη φθορά που φέρει η συναισθηματική εγγύτητα προστατεύοντας και τα δυο μέρη. Αν μάθουμε να παρατηρούμε τον εαυτό μας και τους άλλους, να κατανοούμε τον φόβο που μας προκαλούν οι περιστάσεις και να τον αντιμετωπίζουμε συνεργατικά με τους οικείους μας, ίσως και να αποφασίσουμε συνειδητά να αναλάβουμε το κόστος που προκαλείται από τη διαχείριση της πραγματικότητας και τη σύγκρουση των αντιλήψεων και των επιθυμιών, προκειμένου να επωφεληθούμε από τα δώρα της ανθρώπινης επαφής. Υπάρχει πάντα ένα ασφαλές πεδίο επικοινωνίας ανάμεσα σε δύο αυτόνομους ανθρώπους, οπού μπορούν να μοιραστούν αυθεντικά συναισθήματα, κοινά ενδιαφέροντα και όνειρα.

Ραμπαλάκος Γιάννης, Ψυχολόγος - ψυχοθεραπευτής


(Το δίλημμα του σκαντζόχοιρου πρωτοεμφανίζεται στο έργο του Schopenhauer ' Parerga und Paralipomena' και το 1921 στο 'Group Psychology and the Analysis of the Ego' του Freud.