Αρχική Forum ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΙΔΑ - ΑΚΟΥΣΑ 96 έργα 18 ψυχικά ασθενών καλλιτεχνών της συλλογής Prinzhorn
Γεια χαρά, Επισκέπτης
Όνομα χρήστη: Κωδικός: Να με θυμάσαι
  • Σελίδα:
  • 1

ΘΕΜΑ: 96 έργα 18 ψυχικά ασθενών καλλιτεχνών της συλλογής Prinzhorn

96 έργα 18 ψυχικά ασθενών καλλιτεχνών της συλλογής Prinzhorn 06 Φεβ 2011 05:48 #455

  • trypa
  • ( Μέλος )
  • Το Άβαταρ του/της trypa
  • ΕΚΤΟΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ
  • Ανώτερος Boarder
  • Δημοσιεύσεις: 58
  • Ληφθείσες Ευχαριστίες 8
  • Κάρμα: 3
Παραθέτω αυτούσιο το άρθρο για έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη- ελπίζω να είμαι η πρώτη που το αναφέρω εδώ, αν το έχει ήδη κάνει κάποιος άλλος διαγράψτε το post μου για να μην υπάρχουν επαναλήψεις!

www.epikaira.gr/epikairo.php?id=10791&category_id=0

Μουσείο Μπενάκη- Ευθανασία, αιτία θανάτου

02/02/2011 - 10:00

|
της Ντόρας Ηλιοπούλου- Ρογκάν

Eνενήντα έξι έργα δεκαοχτώ ψυχικά ασθενών καλλιτεχνών της παγκοσμίως...

Μουσείο Μπενάκη- Ευθανασία, αιτία θανάτου

Eνενήντα έξι έργα δεκαοχτώ ψυχικά ασθενών καλλιτεχνών της παγκοσμίως γνωστής συλλογής Prinzhorn παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς138), από τις 21 Ιανουαρίου μέχρι τις 13 Μαρτίου 2011, στα πλαίσια της έκθεσης που διοργανώνουν η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ) και το Μουσείο Μπενάκη. Ειδικότερα, τα συμπεριλαμβανόμενα στην έκθεση έργα αποτελούν τμήμα της συλλογής που διαθέτει συνολικά γύρω στα 5.000 έργα. Τα έργα που βλέπουμε εδώ αντιπροσωπεύουν εκείνους τους δημιουργούς που υπήρξαν θύματα του τρομακτικού και ανελέητου προγράμματος «ευθανασίας» των Ναζί.

H έκθεση, στην οργάνωση της οποίας συμμετέχει, εκτός από την ΕΨΕ και το Μουσείο Μπενάκη, η Πανεπιστημιακή Κλινική της Χαϊδελβέργης –έδρα της συλλογής Prinzhorn–, υλοποιείται με τη συνεργασία του Ινστιτούτου Goethe και του Πολιτιστικού Οργανισμού «Αιών» και τελεί υπό την αιγίδα της α.ε. του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια.

Η τωρινή έκθεση λειτουργεί με διττό τρόπο συνειρμικά. Αφενός θίγει τους γνωστούς πολυσχιδείς προβληματισμούς και τα σύνδρομα γύρω από την αισθητική υπόσταση και την εικαστική γραφή των ψυχικά ασθενών και, αφετέρου, επικεντρώνει την προσοχή στην τερατώδη μεταχείριση και θανάτωση των ψυχικά ασθενών στα ψυχιατρικά ιδρύματα της Γερμανίας στη ναζιστική περίοδο (1939-1944). Ειδικότερα, μάλιστα, η έκθεση αλλά και το ομότιτλο βιβλίο που τη συνοδεύει (εκδόσεις Ίνδικτος), με κείμενα του διευθυντή της συλλογής κ. Th. Roske, βιογραφίες των εκπροσωπούμενων καλλιτεχνών, μαρτυρίες των ίδιων και του νοσηλευτικού προσωπικού των ψυχιατρείων κ.ά., κοινοποιούν και υπενθυμίζουν τη μαζική δολοφονία ανυπεράσπιστων ανθρώπων στους θαλάμους των αερίων που είχαν ήδη πριν από το Ολοκαύτωμα χρησιμοποιηθεί στα γερμανικά ψυχιατρικά ιδρύματα. Παράλληλα, προβάλλει εδώ η μανία του Χίτλερ ως προς την «εκφυλισμένη τέχνη» και τους δημιουργούς της.

Ψυχή και κινητήριος δύναμις της συλλογής ήταν ο ψυχίατρος και ιστορικός της τέχνης Hans Prinzhorn (1896-1933), που χρημάτισε πρωτοπόρος στην εκτίμηση της σημασίας που έχει για την τέχνη αλλά και για την κοινωνία η εικαστική έκφραση των ψυχικά ασθενών. Ειδικότερα, ο Prinzhorn είχε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο συγκεντρώσει πάνω από 5.000 έργα από διάφορες ψυχιατρικές κλινικές της Γερμανίας, με τα οποία εμπλούτισε τη συλλογή που είχε ξεκινήσει ο Γερμανός ψυχίατρος E. Kraepelin. Ιδιαίτερα πολύτιμη είναι και η εικονογραφημένη έκδοση που έγραψε και επιμελήθηκε (Bildnerei der Geisteskrankens, 1922), στην οποία επεχείρησε και πέτυχε, για πρώτη φορά, να δει με καινούρια ματιά και να εκτιμήσει υπό νέα οπτική τα έργα των ψυχικά διαταραγμένων δημιουργών, σε συνάρτηση με τα σύγχρονά τους καλλιτεχνικά ρεύματα και τις πολιτιστικές τάσεις της εποχής. Μελέτη από την οποία προκύπτουν κοινά σημεία αναφοράς ανάμεσα στην αισθητική έκφραση των ψυχικά διαταραγμένων και στα σύγχρονα καλλιτεχνικά τους ρεύματα, καθώς και «προσεγγίσεις» και «διαδρομές»-κλειδιά, με πυρήνα το –ανεξάντλητο σε δυνατότητες και σε συνειρμούς– υποσυνείδητο ή και ασυνείδητο.

Σε ό,τι, ειδικότερα, αφορά τη σχέση ή, καλύτερα, τις εν δυνάμει αναλογίες ανάμεσα στη «δημιουργία» και σε ορισμένες ψυχοπαθολογίες, όπως εκείνη της διπολικής διαταραχής, γνωρίζοντας ότι πολλοί καλλιτέχνες, συγγραφείς και ποιητές, μουσικοί και ζωγράφοι παρουσιάζουν την παθολογία της μανιοκατάθλιψης, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι διπολικές διαταραχές ενθαρρύνουν την έκφραση ενός ταλέντου, με την προϋπόθεση βέβαια ότι το άτομο διαθέτει αυτό το ταλέντο. Ειδικότερα, σε μια έρευνα των Karen και Hagop Akiskal, που αφορούσε είκοσι ζωγράφους, γλύπτες, ποιητές και συγγραφείς (1992), παρατηρήθηκε ότι το 20% ήταν κυκλοθυμικοί και ότι οι μισοί είχαν κάποτε γνωρίσει τουλάχιστον μια περίοδο βαριάς κατάθλιψης.

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι πρώτος ο Αριστοτέλης αναρωτήθηκε για τη σχέση ανάμεσα στην ιδιοφυΐα (δημιουργία) και τη μανία (τρέλα). Το 1686, ο Th. Βonet συνέδεσε τις δύο ακραίες συμπεριφορές, δηλαδή τη μανία και την κατάθλιψη σε μία ενιαία ψυχοπαθολογία, τη μανιοκατάθλιψη, ενώ το 1854 ο Γάλλος ψυχίατρος στην Pitié Salpétrière J. Baillarger (1809-1890) και σχεδόν συγχρόνως ο Falret συγκεντρώνουν ξανά αυτά τα σύνδρομα σε μία μοναδική και ταυτόσημη ασθένεια, προσδιορίζοντάς τη σαν κυκλική τρέλα ή σαν τρέλα με δύο μορφές. Τότε ακριβώς είναι που το διακριτικό της επανάληψης ανάμεσα στις φάσεις της μανίας και της κατάθλιψης έγινε το κύριο χαρακτηριστικό της νόσου. Λίγο αργότερα, ο Γερμανός ψυχίατρος Ε. Kraepelin κατέταξε τις διάφορες μορφές της μανιοκατάθλιψης, ενώ οι μελέτες και οι παρατηρήσεις συνεχίζονται με τη συμβολή των K. Leonhard –το 1957 διαφοροποίησε τη διπολική από τη μονοπολική συμπεριφορά–, J. Angst (1966), L. Perris (1967), K. και Η. Akiskal (1992) και άλλων διακεκριμένων επιστημόνων που κατατάσσουν τις διαταραχές της νόσου σε υποομάδες.

Σχετικά, πάντοτε, με τις σχέσεις ανάμεσα στη δημιουργία και στα ψυχοπαθολογικά φαινόμενα, αναφέρουμε ότι το 19ο αιώνα ο Γάλλος J. Moreau de Tours, στην ίδια γραμμή με τον Αριστοτέλη, προχώρησε στην παρατήρηση ότι η μανιακή υπερδιέγερση προδιαθέτει τις δυνατότητες του μυαλού σε συνενώσεις απρόβλεπτων ιδεών καθώς και σε μια ιδιόμορφη σύγκλιση που επικεντρώνει την προσοχή και αφυπνίζει το πάθος για δημιουργία.

Αναφέρονται ως αντιπροσωπευτικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες με το σύνδρομο της διπολικής διαταραχής οι φιλόσοφοι, συγγραφείς και ποιητές Montaigne, Voltaire, Nietzsche,Freud, G. De Nerval, H. de Balzac, E. Hemingway, W. Faulkner ,E. Poe, Gr. Greene, V. Woolf, οι μουσικοί Berlioz, Chopin, Rossini, Haendel, Rachmaninoff κ.ά. Σε ό,τι αφορά ζωγράφους με διπολική διαταραχή, αναφέρουμε ανάμεσα στα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τους: Μιχαήλ Άγγελο, Βαν Γκογκ, J. Pollock, G. O’ Keeffe κ.ά.

Βέβαια, τελείως επικουρικά μνημονεύσαμε τα περί διπολικής διαταραχής σε συνάρτηση με τη δημιουργία, καθώς τα συγκεκριμένα παραδείγματα δεν υπάγονται στην ψυχοπαθολογία των βαριά νοσούντων τροφίμων των ψυχιατρείων. Ούτε και ειδικότερα τα συγκεκριμένα ονόματα καλλιτεχνών που αναφέρθηκαν υπάγονται ως προς την εικαστική γραφή στην ανωτέρω κατηγορία. Απλά θελήσαμε να δηλώσουμε μια προδιάθεση, μια ενδεχόμενη σχέση ανάμεσα στις ψυχικές διαταραχές και στη δημιουργία. Σχέση που αλλάζει μορφή ως προς την εικαστική έκφραση στις περιπτώσεις των βαριά νοσούντων που εκφράζονται εικαστικά. Επισημαίνουμε όμως, με την τωρινή ευκαιρία, ότι οι χαρακτηρισμοί που δόθηκαν κατά καιρούς, όπως art brut –υπάρχει και ομότιτλο μουσείο στη Λωζάννη–, με πρώτο διδάξαντα μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τον J. Dubuffet, raw creation και outsider art, αναφέρονται σε ένα πολύ ευρύτερο φάσμα δημιουργίας από εκείνο της αισθητικής έκφρασης στους ψυχικά ασθενείς.

Συγκεκριμένα, ο J. Dubuffet θεωρούσε σαν art brut δημιουργίες κάθε είδους –σχέδια, ζωγραφικές συνθέσεις, κεντήματα, γλυπτά–, που χαρακτηρίζονται από έναν αυθορμητισμό, μια μεγάλη επινοητικότητα και προέρχονται από δημιουργούς που είναι σκοτεινά άτομα, άτομα του περιθωρίου, ξένα στους επαγγελματικούς καλλιτεχνικούς κύκλους. Με αυτή την έννοια είχαν υπαχθεί εδώ και τα έργα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Επίσης, δεν πρέπει να συγχέονται οι δημιουργίες της art brut με διάφορα προϊόντα στα οποία δίνουμε μια αισθητική υπόσταση ούτε και τα παράγωγα της τέχνης ναΐφ, της παιδικής τέχνης, της πριμιτίφ τέχνης. Παραθέτουμε εδώ, γι’ αυτό το λόγο, ένα απόσπασμα από τον κατάλογο της πρώτης έκθεσης art brut στο Παρίσι (1949). «Δεν υπάρχει καμία τέχνη των τρελών όπως δεν υπάρχει και των δυσπεπτικών ή όσων υποφέρουν από τα γόνατά τους». Η καλλιτεχνική δραστηριότητα είναι παντού η ίδια, στον ψυχασθενή όπως και σε εκείνον που θεωρείται φυσιολογικός, παρόλο που στον τελευταίο σπάνια εκφράζεται δίχως έναν κοινωνικό καταναγκασμό και δίχως μια αναφορά σε κάποιο πολιτιστικό μοντέλο. Γραμμή που υιοθέτησε και ο Prinzhorn στο εξαιρετικό βιβλίο από έγραψε το 1922 σχετικά με την εικαστική έκφραση των ψυχασθενών και που είχε υιοθετήσει ήδη από το 1921 ο γιατρός Morgenthaler στη μονογραφία που συνέγραψε για τον Α.Wolfli, που ήταν ένας από τους επινοητικότερους ανάμεσα σε εκείνους που ο Dubuffet είχε χαρακτηρίσει σαν τους «ακανόνιστους» (irréguliers) της τέχνης και στους οποίους συγκαταλέγονται ο ανθρακωρύχος Lesage ή ο B. Wilson. Και, πράγματι, η φαντασία, η ευρηματικότητα, η ασυμβατότητα, βρίσκονται σε μια έξαρση στην κατηγορία που μας αφορά και, οπωσδήποτε, δεν είναι τυχαίο ότι τα κοινά χαρακτηριστικά που υπάρχουν εδώ δεν έχουν γίνει αποδεκτά από τη δική μας κουλτούρα. Μια κουλτούρα που έχει θεοποιήσει τη λογοκρισία.

Οι καλλιτέχνες που εκπροσωπούνται στην τωρινή έκθεση της συλλογής Prinzhorn είναι οι: K. Ahrendt, J. M. Arnold, E. W. Bernhardt, E. Bouterwek, Fr. Karl (Pohl) Buehler, A. Dallmayr, J. Faulhaber, G. B. Fleck, A. Fuchs, P. Goesch, J. H. Grebing, K. Klees, K. Moser, Auguste Opel, J. Schneller, M. L. Seitz, G. J. W.Sievers, J. Tauber.

Mε ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα εργάστηκαν για την άρτια οργάνωση και παρουσίαση της έκθεσης οι: Ν. Τζαβάρας, καθηγητής Ψυχιατρικής και πρόεδρος της ΕΨΕ, Στ. Κρασανάκης, γενικός γραμματέας της ΕΨΕ και πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, και Μ. Βαζαίος από μέρους του Πολιτισμικού Οργανισμού «Αιών». Η έκθεση πλαισιώνεται από παράλληλες εκδηλώσεις –διαλέξεις, θέατρο, κινηματογράφος–, καθώς και από δύο ημερίδες με θέματα: «Η Τέχνη των Αποκλεισμένων» (22 Ιανουαρίου, Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, 11:00) και «Δημιουργικότητα και Παραφροσύνη» (11 Φεβρουαρίου, Ινστιτούτο Goethe,17:00).



Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 27/1/11
Τελευταία διόρθωση: 15 Φεβ 2011 19:26 από Βασίλης.
Πρέπει να είστε εγγεγραμμένο μέλος του Φόρουμ για να κάνετε μια δημοσίευση.
  • Σελίδα:
  • 1
Χρόνος δημιουργίας σελίδας: 0.097 δευτερόλεπτα